De technische sector is booming. Er is volop baanaanbod, werkgarantie en met ontwikkelingen als de energietransitie, klimaatverandering en industrie 4.0, is de sector belangrijker dan ooit. Maar ook de technische sector kampt met tekorten. De TechBarometer 2022 – ons jaarlijkse trendrapport van en voor technici – laat onverminderd hetzelfde resultaat zien: er zijn technische handen te kort. Omdat dit beeld al jaren onveranderd is, is het tijd om te focussen op wat er mogelijk is om de sector te verrijken. Wie heeft het gouden ei? En wie moet de kar trekken? We bespreken het met Dorien Terpstra, directeur van Zehnder - marktleider op het gebied van ventilatie - en vicevoorzitter van branchevereniging Binnenklimaat Nederland.
Een leven lang leren
Internationaal beursgenoteerd familiebedrijf Zehnder Group levert oplossingen voor een gezond, duurzaam en comfortabel binnenklimaat. Ondanks dat ook voor Zehnder de personeelstekorten merkbaar zijn, hebben ze geschikte oplossingen gevonden. Dorien: “We zijn bijvoorbeeld een pool gestart voor stagiaires om bij ons mee te draaien via een Beroeps Opleidende Leerweg (BOL) en/of Beroep Begeleidende Leerweg (BBL). Hieruit komt veel nieuwe aanwas van mensen uit allerlei vakgebieden.” Precies die verscheidenheid biedt volgens Dorien een kans om het technicitekort terug te dringen. “We moeten de gedachte loslaten dat mensen klaargestoomd en wel een bedrijf binnenlopen. Als werkgever moet je investeren in het opleiden van je personeel. Een mbo-, hbo- of wo-opleiding is slechts het entreekaartje voor de arbeidsmarkt. Het is tegenwoordig echt een leven lang leren; pas als je bij een bedrijf begint, ontdek je waar je naartoe wilt in je carrière.”
In gesprek met ROVC
Vanuit deze gedachte die breed in de branche speelt, is de samenwerking tussen Binnenklimaat Nederland en ROVC ontstaan. Binnen de branche groeide de behoefte aan praktijkgerichte trainingsmodules voor de sectoren woningbouw en utiliteit. Dorien: “We zijn in gesprek gegaan met ROVC over hoe we elkaar hierin kunnen aanvullen. Uiteindelijk hebben we samen de opleiding ventilatietechniek voor de woningbouw ontwikkeld. ROVC heeft hiervoor de didactische expertise, de locatie en het netwerk geleverd. Wij keken vooral inhoudelijk naar de vier modules en leverden de systemen. ROVC springt écht in op praktijkgericht leren, door mensen voor te bereiden om direct aan de slag te kunnen. Daar verdienen ze complimenten voor. Op 15 september zijn we met ROVC met de tweede trainingsmodule: luchtbehandeling voor utiliteit live gegaan.”
Modulair opleiden
Het breder opleiden van technisch personeel is ook volgens beslissers in technische organisaties de beste aanpak (42%) om het technicitekort tegen te gaan, laat de TechBarometer 2022 zien. Volgens Dorien past dit bij de behoefte van technici. “Technici zijn bezig met de vraag hoe ze qua skills de komende twintig jaar interessant blijven voor de markt. De markt is continu in beweging. Waar technici nu nog dagelijks cv-ketels onderhouden, moeten ze straks voornamelijk warmtepompen installeren.” De focus moet daarom liggen op opleiden, en dan met name modulair opleiden, zo stelt Dorien. “Juist door technici niet meer op te leiden tot algemeen monteur, maar door met losse modules te werken, worden en blijven ze voorbereid op de toekomstige behoefte van de markt. Technici kunnen zo elk jaar een stukje bijleren én hier inhoudelijk zelf invulling aan geven. Bijvoorbeeld door modules af te stemmen op de aanvragen die je dagelijks krijgt. Als branche moeten we ervoor zorgen dat technici allround beschikbaar zijn en verdiepende modules kunnen volgen wanneer gewenst. De markt geeft zelf aan waar behoefte aan is. Als we als technische sector gezamenlijk inzetten op modulaire opleidingen, dan plukken we daar ook gezamenlijk de vruchten van.”
Randvoorwaarden verbeteren
Waar het terugdringen van het tekort veelal vanuit het perspectief van het aantal beschikbare technici wordt bekeken, is er volgens Dorien nog een andere mogelijkheid: de randvoorwaarden van het technisch werk veranderen. “Je kunt het tekort niet in een handomdraai terugdringen”, legt Dorien uit. “Maar je kunt wél de randvoorwaarden verbeteren om het technisch werk slimmer in te richten. Denk aan off-site construction, waarbij een ventilatiesysteem met warmtepomp en al de fabriek uit komt, plug-and-play systemen en natuurlijk concepten die aansluiten bij circulariteit waardoor technici efficiënter ingezet worden. Allen verminderen het installatiewerk en de tijd die nodig is voor inbedrijfstelling, waardoor technici sneller beschikbaar zijn. Dat zijn ook methodes om het tekort in te dammen.”
Wie trekt de kar?
Naast de vraag hoe nieuwe technici worden aangetrokken, is er ook nog de vraag wie hierin de kartrekkersrol op zich neemt. Ruim een derde van de beslissers (35%) is van mening dat de technische branche zelf de beste aanjager is voor het terugdringen van het technicitekort. Desondanks zoeken ze de oorzaak van het tekort wel buiten de branche: twee op de vijf beslissers wijden het aan de verminderde studiekeuze van jongeren voor technische opleidingen. Dat deze oorzaak niet terugkomt in de acties van beslissers om het tekort te verhelpen, roept de vraag op in hoeverre de technische branche een rol kan spelen in de studiekeuze van jongeren.
Volgens Dorien hangt dit af van hoe ver je wilt gaan. “Vanuit Binnenklimaat Nederland zijn we actief bezig om op scholen bij de nieuwe generatie maar ook bij de leraren en directie bewustzijn te creëren over het belang van goede ventilatie. Daarbij kun je ook direct over techniek vertellen. Maar dit moet natuurlijk in overleg met de overheid; het kan niet alleen bij de branche liggen. De branche moet het faciliteren, door inhoudelijke modules of systemen te leveren waarmee jongeren in aanraking komen met techniek. In die zin is er ruimte voor een mooie wisselwerking tussen de overheid en de technische branche om acties te ondernemen die van invloed kunnen zijn op de studiekeuze van jongeren.”
Techniek op school
Ook beslissers zien dat er een rol voor de overheid is weggelegd. Zo vindt bijna de helft (47%) dat de overheid meer budget zou moeten inzetten om techniek te promoten. “Ik ben het daar helemaal mee eens”, reageert Dorien. “Techniek zou bijvoorbeeld een vast onderdeel of vereiste moeten zijn op basisscholen. Als je techniek op de basisschool stimuleert, zie je het later op het middelbaar onderwijs en bij vervolgopleidingen terugkomen. Dan hoort het er gewoon bij. Dat is waar de overheid echt een rol in moet spelen: meer sturen op de behoefte die Nederland heeft, bijvoorbeeld voor de energietransitie. Een belangrijke vraag hierbij is ook: hoe breng je het vak naar mensen toe? Of dat nu jongeren, zij-instromers en/of vrouwen zijn. Hier ligt een uitdaging voor ons als branche, als bedrijf, maar ook voor de overheid.”
Partnerships
Volgens Dorien gaat het er dan ook vooral om hoe alle partijen in elkaars verlengde kunnen gaan liggen. “We moeten de markt gezamenlijk benaderen”, licht ze toe. “Vanuit de overheid, brancheverenigingen, opleiders zoals ROVC, et cetera. Dan pas kunnen we de opdracht waar we in Nederland voor staan, aan. Voorbij het eigen belang en kijken naar het grotere belang. De vijver met technici wordt niet vanzelf groter, terwijl de behoefte aan technici alsmaar toeneemt. De vraag in de markt is enorm. Alleen gezamenlijk kunnen we deze uitdaging aan.”
