De installatiebranche staat op het punt van een enorme kanteling, stelt Maarten van der Boon. Als manager Research & Development en Innovatie bij Leertouwer weet hij waarover hij praat. Over innovatie, techniek en onderwijs, maar dan vanuit een visie die is gevoed door marketing en communicatie. Hoe kijkt hij aan tegen de belangrijkste conclusies van de TechBarometer, hét marktonderzoek van ROVC naar het reilen en zeilen in de techniek?
“In deze conclusie kan ik me vinden, maar de volgorde verrast me. Het borgen van kennis en kunde hoort voor mij absoluut op nummer 1. Dat is nodig om technici op te leiden tot allround inzetbare vakmensen die meegaan met de automatisering in de installatietechniek. Die automatisering gaat ver, zo ver dat de installatiebranche compleet gaat veranderen. Er spelen wereldwijd vier grote ontwikkelingen. We halen energie uit biologische processen (biotechnologie), onze datastromen worden sneller en groter (datatechnologie), de techniek wordt kleiner (nanotechnologie) en zo geavanceerd dat die bijvoorbeeld ons brein kan aansturen (cognitieve technologie). Hierdoor is elektrotechniek niet langer de aorta van de installatiebranche, maar ICT. Bijna alle elektrotechnische systemen zijn ICT-gestuurd. Ga je niet mee in de smart industry, dan vul je je eigen exitstrategie in. Wil je als installatiebedrijf een rol van betekenis spelen, dan moet je nadenken over sociale innovatie: hoe zorg je dat je technici meetransformeren? En hoe borg je nieuwe kennis en kunde?
“Deze oorzaken zijn herkenbaar, maar ik wil er één aan toevoegen. Veel bedrijven erkennen de immense rol van smart industry niet, waardoor hun technici hiervoor niet worden opgeleid. De klassieke installateur is een uitstervend ras, vergelijkbaar met de kolenboer van vroeger. Innovatie brengt ons onder meer slimme hulpmiddelen gebaseerd op augmented reality. Denk aan de smartbril waarmee je een monteur op afstand instructies kunt geven. De installateur transformeert hierdoor naar technisch dienstverlener. Een dergelijke verschuiving van functie naar vakmanschap verwacht ik op drie gebieden. In de toekomst zullen we onderscheid maken tussen een technisch vakman (die alles van techniek weet), een applicatievakman (voor de bediening) en functioneel vakman (die de vraag van de klant vertaalt naar een functioneel ontwerp).”
“Het kwalitatief tekort zou behapbaar zijn als het reguliere onderwijs meegaat met deze verschuiving, en ook de overheid die het onderwijs subsidieert. Het is onbegrijpelijk, maar ICT staat lang niet altijd centraal in het lesprogramma. Dat komt ook door de vergrijzing van docenten in vmbo, mbo en hbo. Jongeren omarmen nieuwe ontwikkelingen, die ik samenvat als ‘internet of things’. Zij weten: dat maakt ons niet dommer, maar op een andere manier slimmer. Blijven docenten achter in deze ontwikkelingen? Misschien. Ook zij moeten hun vakkennis continu bijhouden. Voor de aansluiting met de praktijk biedt Leertouwer speciale docentenstages aan. Wat denk je? Bijna geen animo! Dat hoor ik ook terug van collegabedrijven.”
“De belangrijkste uitdaging staat er niet bij: hoe houd je kennis up-to-date in een veranderend werkveld? Daarvoor moet je allereerst de leercultuur in de organisatie aanpassen. Als je vanuit vakmanschappen denkt, kun je andere mensen toelaten. Iemand uit de hotellerie kan bijvoorbeeld heel geschikt zijn als servicemanager. Want waar draait het om in de hotellerie? De klant, net als bij service! Daarbij hoef je voor vakvolwassen mensen geen cursussen meer verplicht te stellen. Zij kunnen hun eigen ontwikkelpad prima bepalen, op basis van vakmanschapskills en de daarbij horende verantwoordelijkheid. Binnen Leertouwer hebben wij ons de vraag gesteld: hoe worden wij een lerende organisatie? Met medewerkers uit de hele organisatie bouwden we onze ideeën letterlijk uit via de ontwikkelmethode LEGO® SERIOUS PLAY®. Het resultaat is een leerhuis op basis van 100 procent betrokkenheid.”
“Ten tweede hoef je als installatiebedrijf niet alleen te acteren op het aanbod van het reguliere onderwijs. Je kunt scholen proactief benaderen. Wij gaan strategische samenwerkingen aan met het VMBO, MBO en HBO. Denken mee over het lesprogramma, geven gastlessen en bieden uitdagende stageplaatsen en afstudeeropdrachten. Studenten weten ons te vinden. Dat is handig, want continue verjonging is een derde voorwaarde voor het up-to-date houden van kennis. Spreiding in leeftijd binnen je personeelsbestand is belangrijk. Als de gemiddelde leeftijd van je werknemers ruim boven de 40 is, heb je een uitdaging. Tot slot houd ik me persoonlijk graag bezig met het wakker schudden van de sector. Als gastdocent, spreker, columnist of dagvoorzitter hoop ik de publieke opinie een beetje te kunnen veranderen. Technische innovatie maakt ons leven zo veel fijner!”
Over Leertouwer
Leertouwer in Barneveld is een technisch dienstverlener in elektrotechniek, klimaat en ICT. Sinds 1929 brengt het familiebedrijf comfort door techniek. Eerst als elektricien van licht- en schelinstallaties, nu als innovatieve systeemintegrator. Er werken 160 medewerkers. Centraal in hun werkzaamheden staat de vraag: hoe kunnen wij het comfort van de klant verhogen met onze technische oplossingen? Die oplossingen variëren van slimme huisautomatisering en merkonafhankelijke zorgtechnologie tot complexe productieautomatisering of omvangrijke geïntegreerde installaties in een kantoorgebouw.
