NEN 3140: wie krijgt welke verantwoordelijkheid?
NEN 3140 bevat verschillende functies en verantwoordelijkheden. Dit zijn voldoende onderricht persoon, vakbekwaam persoon, werkverantwoordelijke en installatieverantwoordelijke. Wat houden deze verschillende rollen in en welke opleidingen heb je nodig om aan de slag te gaan?
Volgens het Arbobesluit moeten personen die werken binnen de elektrotechniek voldoende onderricht, deskundig en bevoegd zijn. Om deze eis hard te maken bestaan onder NEN 3140 verschillende functies en verantwoordelijkheden. Deze functies bestaan uit: voldoende onderricht persoon, vakbekwaam persoon, werkverantwoordelijke en installatieverantwoordelijke.
Rollen en opleidingen
Op basis van kennis en kunde wordt bepaald wie verantwoordelijk is voor bepaalde taken. Dit moet je schriftelijk vastleggen. De hoogst verantwoordelijke in een organisatie is degene die de rollen toewijst, ook als het om inleenkrachten gaat. Maar wat houden deze rollen in? Welke opleidingen zijn nodig om als voldoende onderricht persoon of installatieverantwoordelijke aan de slag te gaan?
Voldoende onderricht persoon
Een voldoende onderricht persoon (VOP) hoeft niet over elektrotechnische vooropleiding te beschikken. Hij mag overzichtelijke taken uitvoeren zoals het vervangen van de smeltbeveiliging. Toch mag deze persoon niet zomaar aan het werk. Hij of zij moet geïnstrueerd worden over het takenpakket. Ook moet de voldoende onderricht persoon weten welke stappen gezet worden in een probleemsituatie. Ook is het van belang dat de VOP in staat is om gevaarlijke situaties te herkennen. De instructie kan worden verzorgd door een opleider, maar deze kan ook worden gegeven door de werkverantwoordelijke of door een vakbekwaam persoon.
Vakbekwaam persoon
Een vakbekwaam persoon (VP) mag zelfstandig installatiewerkzaamheden uitvoeren. Het is daarbij van belang dat deze persoon risico’s kan inschatten en de juiste voorzorgsmaatregelen treft om op een veilige manier te werken. Voor deze functie is een elektrotechnische opleiding of werkervaring nodig op Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB)-niveau 2, tegenwoordig EQF-niveau 2. Een vakbekwaam persoon wordt aangestuurd door de werkverantwoordelijke en werkt zelfstandig of in teamverband. Als de VP aan een installatie onder spanning werkt, is er altijd een schriftelijke opdracht van de werkverantwoordelijke nodig. Deze opdracht kan verankerd worden in de opgestelde bedrijfsprocedures.
Werkverantwoordelijke
Zoals de titel al doet vermoeden is de werkverantwoordelijke verantwoordelijk voor uitgevoerde werkzaamheden. Ook stuurt de werkverantwoordelijke de voldoende onderricht personen en vakbekwame personen aan. Voordat de werkzaamheden starten moet de werkverantwoordelijke kijken naar mogelijke gevaren en risico’s. Ook moet de werkverantwoordelijke het personeel hierover instrueren. In de praktijk zien we vaak dat de chef van de technische dienst of serviceafdeling de werkverantwoordelijke is. Soms heeft het personeel meerdere rollen en daarom wordt de verantwoordelijkheid over meerdere personen verdeeld. Het kan dan zijn dat één persoon voor een deel van de installatiewerkzaamheden een vakbekwaam persoon is en voor een ander deel bijvoorbeeld werkverantwoordelijke.
Installatieverantwoordelijke
Bij de installatieverantwoordelijke ligt de verantwoordelijkheid voor alle elektrische arbeidsmiddelen en -installaties welke in het bedrijf gebruikt worden. Niet alleen valt hier de technische veiligheid onder, maar ook de bedrijfszekerheid van elektrische installaties. Samen met de werkverantwoordelijke overlegt de installatieverantwoordelijke de procedures voor het veilig uitvoeren van werkzaamheden. De installatieverantwoordelijke moet mede hierdoor goed weten hoe de installaties in elkaar zitten. Zowel de installatieverantwoordelijke als de werkverantwoordelijke moeten in beginsel een elektrotechnische opleiding op EQF-niveau 4 of op een vergelijkbaar niveau hebben afgerond.
Herinstructies NEN 3140
Voor het volgen van onze NEN 3140 cursussen vragen we of de deelnemers zijn aangewezen door hun bedrijf. Het valt op bij herinstructies op dat met name voldoende onderrichte personen regelmatig niet zijn aangewezen.
Beleg de rollen vanuit de praktijk
Het beleggen van deze rollen klinkt eenvoudig, maar in de praktijk zien we vaak dat dit niet zo is. De toon en insteek van de NEN 3140 is in eerste instantie gericht op grotere organisaties. “We hebben een installatieverantwoordelijke nodig”, is dan bijvoorbeeld de gedachte. Maar vaak blijkt dat er geen persoon met de benodigde opleiding en ervaring binnen het bedrijf aanwezig is. Het gevolg is dan dat de volledige implementatie vertraging oploopt. Terwijl de NEN 3140 juist ruimte laat om de verantwoordelijkheid extern te beleggen of het mogelijk maakt dat iemand op niveau vakbekwaam persoon de rol vervult. Ook past de structuur van de NEN 3140 regelmatig niet binnen de hiërarchie van het bedrijf. We zien dat kleine bedrijven de rol van werk- en installatieverantwoordelijke vaak samen nemen, de norm geeft hier ook ruimte voor.
Ervaring installateurs
In de laatste edities van NEN 3140 wordt het extern beleggen van de installatie- en werkverantwoordelijkheid steeds dieper uitgewerkt. Niet-technische bedrijven, zoals gemeenten en dergelijke, doen dan een beroep op de huisinstallateur.
Praktijkervaring of certificaten verzamelen
Daarnaast ervaren we dat aanwijzen te vaak een kwestie is van certificaten verzamelen, in plaats van te kijken naar praktijkervaring en de persoon zelf. Deze twee aspecten zijn juist zó enorm belangrijk. Vakinhoudelijk bijscholen is eenvoudig, maar praktijkervaring is juist een onmisbare vereiste. Kijk welke rol bij de persoon past, dat is motiverender, eerlijker en levert een beter veiligheidsresultaat op.
