Alles wat je moet weten over ATEX en explosieveiligheid

ATEX betekenis

ATEX is een afkorting van de Franse woorden ATmosphere EXplosible. ATEX is de benaming voor de Europese wetgeving op het gebied van explosieveiligheid. Bedrijven waar gewerkt wordt met brandbare stoffen of gassen moeten voldoen aan de Europese ATEX-wetgeving, waarin de veiligheid in explosiegevaarlijke zones geborgd wordt.


Wat is ATEX en wat zijn ATEX richtlijnen?

De ATEX-wetgeving is van toepassing op alle situaties waarin er kans is op een gas- of stofexplosie. Om te zorgen dat werknemers op een veilige manier hun werk kunnen uitvoeren, moeten bedrijven of organisaties waar explosiegevaar dreigt, maatregelen nemen. Deze maatregelen staan beschreven in de ATEX-normen of -richtlijnen. De termen ‘explosieveiligheid’ of ‘ATEX’ worden vaak gebruikt als synoniem voor de richtlijnen die organisaties helpen om het risico op explosies onder atmosferische omstandigheden te beperken.

Binnen de EU zijn er 2 ATEX-richtlijnen opgesteld die de EU-landen in hun nationale wetgeving moeten opnemen: ATEX 114 en ATEX 153.


ATEX 114

Verwijst naar Richtlijn 2014/34/EU van de Europese Unie, die betrekking heeft op de harmonisatie van de wetgeving voor apparatuur en beveiligingssystemen bedoeld voor gebruik in potentieel explosiegevaarlijke omgevingen. In kortere bewoordingen is ATEX 114 gericht op de certificering van apparatuur die wordt gebruikt in gebieden waar explosiegevaar kan optreden.

ATEX Richtlijn 114 – Markering Ex materieel


Belangrijke punten van ATEX 114 omvatten:

  • Certificering van Apparatuur:

Apparatuur die wordt gebruikt in explosiegevaarlijke omgevingen moet voldoen aan specifieke technische eisen en worden gecertificeerd volgens de ATEX 114-richtlijn.

  • Markering:

Apparatuur die aan de ATEX 114-richtlijn voldoet, moet worden gemarkeerd met het CE-teken en het ATEX-identificatienummer.

  • Classificatie van Explosiegevaarlijke Zones:

De richtlijn bevat ook regels voor het classificeren van zones met betrekking tot de waarschijnlijkheid van het voorkomen van explosieve atmosferen.

ATEX 114 is bedoeld om de veiligheid te waarborgen en de vrije handel van apparatuur binnen de Europese Unie te vergemakkelijken, met specifieke aandacht voor het voorkomen van explosies in industriële omgevingen.


ATEX 153

Verwijst naar Richtlijn 1999/92/EG van de Europese Unie, die de minimale voorschriften vaststelt voor het verbeteren van de gezondheids- en veiligheidsbescherming van werknemers die mogelijk worden blootgesteld aan explosiegevaarlijke atmosferen. In eenvoudige bewoordingen is ATEX 153 gericht op het beheersen van het risico van explosiegevaar in de werkomgeving.


Belangrijke punten van ATEX 153 omvatten:


  • Evaluatie van Explosierisico's:

Werkgevers moeten de risico's op explosiegevaar in de werkruimte beoordelen en documenteren.

  • Classificatie van Zones:

De richtlijn deelt werkplekken in in zones op basis van de waarschijnlijkheid van het voorkomen van explosieve atmosferen.

  • Preventieve Maatregelen:

Werkgevers moeten passende preventieve maatregelen nemen om de kans op explosies te minimaliseren, inclusief het gebruik van geschikte apparatuur en technologie.

  • Noodplannen:

Werkgevers moeten noodplannen opstellen en implementeren voor het geval van een explosie.

  • Informatie en Training:

Werknemers moeten worden voorzien van relevante informatie en training met betrekking tot explosiegevaar en de beschermende maatregelen.

De ATEX 153-richtlijn is gericht op het waarborgen van een veilige werkomgeving in gebieden waar explosieve atmosferen kunnen voorkomen, zoals in de chemische, olie- en gasindustrie.


ATEX zones

Plaatsen waar mogelijk een explosie kan ontstaan worden gevarenzones genoemd. De Europese richtlijn ATEX 153 geeft aan, dat werkgevers wettelijk verplicht zijn om een ATEX-zonering aan te geven in de gebieden waar explosieve stoffen aanwezig zijn.

De classificatie van ATEX-zones helpt bij het identificeren van het explosierisico in specifieke delen van installaties of fabrieken. Het gebruik van apparatuur in overeenstemming met de ATEX-zoneclassificatie draagt bij aan het minimaliseren van het risico op explosies.

Deze zones in het kort uitgelegd:

De classificering van deze zones is gebaseerd op de waarschijnlijkheid dat binnen de betreffende zone er daadwerkelijk een explosieve atmosfeer aanwezig is.

De zones met gas- of dampexplosiegevaar worden aangeduid met zone 0, 1 of 2. De zones met stofexplosiegevaar worden aangeduid met zone 20, 21, 22. Deze zone-indeling moeten bedrijven opnemen in een explosieveiligheidsdocument.


  • Zone 0/20: Een gebied waar een explosieve atmosfeer bestaat of waarschijnlijk regelmatig of langdurig aanwezig is.
  • Zone 1/21: Een gebied waar de kans op een explosieve atmosfeer tijdens normaal bedrijf aanwezig is.
  • Zone 2/22: Een gebied waar de kans op een explosieve atmosfeer tijdens normaal bedrijf gering is en slechts kortstondig aanwezig.


Explosieveiligheidsdocument (EVD)

Een Explosieveiligheidsdocument (EVD) is verplicht volgens de ATEX-richtlijn 153 wanneer er binnen een bedrijf wordt gewerkt met gevaarlijke gassen of stoffen. Het EVD beschrijft zowel organisatorische als technische maatregelen ter preventie van explosiegevaar. Dit omvat onder meer het trainen van werknemers, verstrekken van de juiste instructies en het adequaat inrichten van de werkplek.


ATEX cursus explosieveiligheid is verplicht

In het explosieveiligheidsdocument moet ook vermeld staan wat de plan van aanpak is voor het opleiden van personeel op het gebied van explosieveiligheid. Vanuit de ATEX 153 zijn bedrijven die werken met explosiegevaarlijke stoffen of gassen dus verplicht medewerkers te trainen en op te leiden om veilig te werken volgens de ATEX-richtlijnen.

De ene functie is de andere niet. En omdat functies onderling qua werkzaamheden verschillen, kunnen ook de risico's flink uiteenlopen. Voor het behalen van de juiste certificering biedt ROVC een ruim aanbod op het gebied van explosieveiligheid afgestemd op de kwalificaties en competenties die werknemers moeten hebben volgens de normenreeks NEN EN IEC 60079 (ATEX normen voor elektrische installaties) en NEN EN ISO 80079 (ATEX normen voor mechanische apparatuur).


Normen en wetgeving

Het toepassen van deze normen is niet verplicht want ze zijn geen wetgeving. Maar de overheid ziet normen wel als belangrijk hulpmiddel om aan wettelijke eisen te voldoen. De norm is dan een voorbeeld waarmee een bedrijf kan aantonen dat aan de regelgeving wordt voldaan.   


ATEX of IECEx certificering?

Om aan te kunnen tonen dat medewerkers goed opgeleid zijn, moeten zij aantonen dat medewerkers in het bezit zijn van een officieel certificaat. Er bestaan een aantal verschillende soorten certificeringen rondom explosieveiligheid. In Nederland wordt vooral het Europese ATEX gebruikt. Een ATEX-attestation is een schriftelijk bewijs dat een kandidaat succesvol het officiële theorie- en/of praktijkexamen heeft afgesloten conform de eind- en toetstermen van de gevolgde explosieveiligheidstraining of -cursus. Door het kunnen overhandigen van dit attestation kan er worden aangetoond dat er is voldaan aan de wettelijke verplichting.

In sommige gevallen moet een bedrijf voldoen aan de IECEx 05 persoonscertificering voor de medewerkers die veilig moeten kunnen werken in explosiefgevaarlijke omgevingen. Als er een officieel IECEx 05 certificaat (CoPC, Certificate of Personnel Competency) wordt geëist , moet de medewerker niet alleen een IECEx-examen afleggen maar ook een ‘evidence file’ kunnen overleggen. Dit is een document waarin de werkgever de werkervaring van de kandidaat vastlegt op het gebied van explosieveiligheid. ROVC is een IECEx gecertificeerde training partner en voldoet aan de eisen vanuit het Operational Document OD 521.

De geldigheidsduur van zowel een ATEX-attestation, als een CoPC/IECEx 05-certificaat, bedraagt 5 jaar. 


ROVC als Recognised Training Provider van IECEx

ROVC is één van de twee gecertificeerde training partners van IECEx in de Benelux. Dit betekent dat wij voldoen aan de eisen vanuit het IECEx Operational Document OD 521.


Meerdere medewerkers tegelijk opleiden? Kies voor een incompany ATEX-training

Soms is het praktischer om een ATEX-cursus intern aan te bieden. Bijvoorbeeld als je een hele afdeling in één keer wilt opleiden of als jouw bedrijf specifieke omstandigheden kent. Daarvoor bieden wij maatwerk- en incompany mogelijkheden. We geven onze ATEX-trainingen dan op jullie bedrijfslocatie. De cursus of training spitsen we precies toe op de behoefte van jouw afdeling of organisatie.


Interesse? Onze accountmanager Ilona van der Werf geeft je graag persoonlijk advies.

Deel deze pagina